Bücher
ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
Ο Βρικόλακας
(Der Erlkönig)
Η μπαλάντα «ο Βρικόλακας» (Der Erlkönig), που συνέθεσε το 1781 ο μεγάλος γερμανός λογοτέχνης Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (Goethe), ανήκει στην κατηγορία των ποιημάτων με μαγικό, νεκρομαγικό ή δαιμονικό περιεχόμενο. Αντικατοπτρίζει δεισιδαιμονικές αντιλήψεις, βαθιά ριζωμένες στην ψυχή του λαού, από εποχές που οι άνθρωποι είχαν την εντύπωση ότι βρίσκονταν εκτεθειμένοι στις εχθρικές διαθέσεις υπερφυσικών κακοποιών όντων.
Ήδη, από την πρώτη κιόλας στροφή της μπαλάντας, νιώθουμε πως οι καταχθόνιες, οι σκοτεινές δυνάμεις του Κακού αρχίζουν να απλώνουν το δίχτυ του πεπρωμένου, προμηνύοντας έτσι την επερχόμενη καταστροφή, την κορύφωση του δράματος με το αναπόφευκτο τέλος. Η δράση, ο εναλλασσόμενος διάλογος ανάμεσα στο φανταστικό και το ρεαλιστικό, το σκοτεινό, μυστηριακό σκηνικό, η μοίρα και το υπερφυσικό απειλητικό δαιμονικό στοιχείο μεταμορφώνονται σε ποιητικές εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς, που συγκλονίζουν και καθηλώνουν. Τέλος, όπως συνηθίζεται σε ποιήματα αυτής της κατηγορίας, οι δαιμονικές υπερφυσικές δυνάμεις νικούν και ο άνθρωπος υποτάσσεται στη μοίρα του.
Ο «Βρικόλακας» (Der Erlkönig) είναι ένα από τα λογοτεχνικά αριστουργήματα του Γκαίτε, που επηρέασαν και άλλους καλλιτέχνες, όπως για παράδειγμα τον Φρανς Σούμπερτ, ο οποίος το μελοποίησε με εξίσου μεγάλη μαεστρία.
Εδώ κάνουμε μια μικρή γλωσσική παρατήρηση. Ο δεύτερος στίχος της 7ης στροφής „und bist du nicht willig, so brauch ich Gewalt !„ πήρε διάσταση παροιμιώδους λόγου και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, συνήθως όταν κάποια χειρωνακτική εργασία παρουσιάζει δυσκολίες, όπως π.χ. το άνοιγμα ή το ξεβίδωμα.
(Η μετάφραση από τα γερμανικά και η ποιητική προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα έγινε από τον γράψαντα το παρόν άρθρο)
Ο Βρικόλακας
1
Ποιοι νύχτα και αέρα με το άτι αψηφούν;
Πατέρας κι ο γιος του το δάσος περνούν.
Ο έρμος πατέρας τον γιο του κρατά,
μες την αγκάλη, στα χέρια σφιχτά.
2
– Το πρόσωπο, γιε μου, τι κρύβεις χλωμό;
– Δεν βλέπεις, πατέρα, τον Δαίμονα εδώ;
με μαύρο μανδύα, κορόνα φριχτή;
– Παιδί μου, η ομίχλη ασπρίζει εκεί.
3
«Καλό μου αγόρι, έλα κοντά,
Σε σένα θα δείξω παιχνίδια πολλά,
Αγκάλες λουλούδια, στολίδια χρυσά,
που η μάνα μου γνέθει τις νύχτες κρυφά».
4
– Πατέρα, πατέρα, αυτά δεν τ΄ ακούς,
που ο Βρικόλακας τάζει με λόγους γλυκούς;
– Παιδί μου, σταμάτα, και φύλλα είν΄ ξερά,
που παίρνει ο αέρας και διώχνει μακριά.
5
«Ωραίο μου αγόρι, έλα γοργά,
οι κόρες μου οι λάμιες, ξωθιές, ξωτικά
τη νύχτα τον άγριο του Άδη χορό,
για σένα ετοιμάζουν αγόρι μικρό».
6
– Πατέρα, για κοίτα στην άβυσσο εκεί,
του Δαίμονα η κόρη εμένα θωρεί.
– Παιδί μου, παιδί μου, το βλέπω, τι θες;
Κουνούν τα κλωνάρια οι μαύρες ιτιές.
7
«Μικρό μου αγόρι, για έλα εδώ!
Δεν θέλεις; Με βία σ΄ αρπάζω κι εγώ».
– Πατέρα, πατέρα, με πιάνει μ΄ ορμή,
τα μαύρα του νύχια μου κάνουν πληγή.
8
Αγριεύει ο πατέρας, το άτι χτυπά,
σ΄ αγκάλη που τρέμει τον γιο του βαστά.
Και φτάνει σε σπίτια και μπαίνει σ΄ αυλή.
Αλλοί του, στα χέρια ένα πτώμα κρατεί.
(Βλέπε επίσης εφημερίδα: http://www.trigono.info/wp-content/uploads/2018/03/trigono_05011.jpg
ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ο τάφος στον Μπουζέντο
Das Grab im Busento
Αλάριχος – Alarich
Βρισκόμαστε στις αρχές του 400 μ.Χ. Ας δούμε τι συνέβαινε εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Η πάλαι ποτέ κραταιά και ένδοξη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν χωρισμένη σε δύο ανεξάρτητα τμήματα, στο Ανατολικό και στο Δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, αλλά τόσο η Ελλάδα όσο και η Ιταλία δοκιμάζονταν σκληρά από τις επιθέσεις, τις επιδρομές και τις λεηλασίες των βαρβαρικών φύλων, που στο πέρασμά τους κατάστρεφαν και πυρπολούσαν τα πάντα.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα του αναβρασμού και της ανασφάλειας, ο νεαρός αρχηγός των Βησιγότθων (Westgoten) Αλάριχος (Alarich), κατάφερε να τους ξεσηκώσει σε εθνικό πόλεμο εναντίον της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (δηλ. εναντίον των Βυζαντινών). Οι Γότθοι, που είχαν εγκατασταθεί στη βόρεια πλευρά της Βαλκανικής χερσονήσου, ξεχύνονται στην Ελλάδα και προβαίνοντας σε λεηλασίες πολιόρκησαν την Αθήνα. Ξαφνικά και χωρίς κανένα λόγο έλυσαν την πολιορκία και δεν προέβησαν σε άλλες καταστροφές γιατί, λέγεται, πως ο Αλάριχος, είδε τη θεά Αθηνά και τον Αχιλλέα πάνω στις επάλξεις να υπερασπίζονται πάνοπλοι την πόλη. Αυτά θέλει η παράδοση. Στη συνέχεια, πέρασε στην Πελοπόννησο και αφού λεηλάτησε την Κόρινθο, το Άργος και την Σπάρτη στράφηκε προς την Ήπειρο, όπου και παράμεινε για τέσσερα χρόνια.
Η βυζαντινή διπλωματία της Κωνσταντινούπολης για να τον καλοπιάσει, του χορήγησε τον στρατιωτικό τίτλο του «αρχιστρατήγου του Ιλλυρικού». Μετά απ’ αυτόν το κολακευτικό τίτλο, οι αρχηγοί των Γότθων ανακήρυξαν τον Αλάριχο βασιλιά τους και εγκαταλείπουν τα ελληνικά εδάφη, περνώντας απέναντι στην Ιταλία, την οποία καταλεηλατούν. Πολιορκούν τη Ρώμη τρεις φορές. Την τελευταία φορά, το 410 μ.Χ., ο Αλάριχος εισέρχεται νικητής στην Αιώνια Πόλη και επιτρέπει στους πολεμιστές του να προβούν σε λεηλασίες, σφαγές και πυρπολήσεις ναών και σπιτιών για τρεις ημέρες. Οι Γότθοι λαφυραγώγησαν τα πάντα.
Πάντως, ο Αλάριχος δεν παράμεινε στην Ρώμη, αλλά κατευθύνθηκε με όλον τον στρατό του προς την Κάτω Ιταλία, επειδή ήθελε να περάσει με πλοία στη Βόρεια Αφρική και να εγκατασταθεί εκεί μόνιμα. Ισχυρή, όμως, τρικυμία διασκόρπισε τον στόλο και έτσι αναγκάστηκε να επιστρέψει στην πόλη Κοζέντσα της Καλαβρίας, όπου ασθένησε αιφνίδια και πέθανε. Ήταν Δεκέμβριος του 410 μ.Χ.
Οι Γότθοι του, ακολουθώντας παλιό γερμανικό έθιμο, αφού εκτρέψαν τον ποταμό Μπουζέντο, που διαρρέει την πόλη Κοζέντσα, έσκαψαν στην κοίτη του έναν υπόγειο θάλαμο, όπου απέθεσαν τον νεκρό Αλάριχο πάνοπλο, καβάλα στο άλογό του. Μετά επανάφεραν το ρεύμα του ποταμού στην αρχική κοίτη, οπότε τα νερά κάλυψαν τον τάφο για πάντα (μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό το σημείο που θάφτηκε ο Αλάριχος). Μετά τον ενταφιασμό, έσφαξαν όλους τους αιχμαλώτους πολέμου, που εργάστηκαν για την εκτροπή του ποταμού, ώστε να μην μάθει κανείς το μέρος που αναπαύεται ο βασιλιάς των Βησιγότθων και συλήσει τον τάφο του.
Αυτό το ιστορικό γεγονός έδωσε αφορμή στον Γερμανό λογοτέχνη August Graf von Plaaten να συνθέσει το ποίημά του “Das Grab im Busento”, στο οποίο παρουσιάζει με επιβλητικό τρόπο το νυκτερινό σκηνικό της ταφής του Αλάριχου στον ποταμό Μπουζέντο της Κάτω Ιταλίας.
(Η ποιητική προσαρμογή στα Ελληνικά που ακολουθεί, έγινε από τον συγγράψαντα το παρόν άρθρο).
Ο ΤΑΦΟΣ ΣΤΟΝ ΜΠΟΥΖΕΝΤΟ
Είναι νύχτα. Στον Μπουζέντο σιγαλά τραγούδια ηχούν,
Τα νερά του αντηχούνε και οι δίνες του απαντούν.
Στο ποτάμι πάνω-κάτω σέρνονται ίσκιοι άξιων Γότθων,
Τον Αλάριχο θρηνώντας, της γενιάς τους τον πιο πρώτον.
Μακριά απ’ την πατρίδα, μες τη γη του στρων’ κρεβάτι
Με της νιότης τα πλοκάμια να του χύνονται στην πλάτη.
Και στις όχθες του Μπουζέντο επαράβγαιναν στον κόπο,
Το ποτάμι για να στρίψουν, έσκαβαν καινούργιο τόπο.
Μεσ’ στην άδεια κοίτη τώρα, έφτιαξαν βαθύ κελάρι
Και κατέβασαν το πτώμα, με τα όπλα, καβαλάρη.
Ξανασκέπασαν με χώμα και αυτόν κι ό,τι είχε κτήμα,
Να φυτρώσουνε καλάμια απ’ του ήρωα το μνήμα.
Στρίψανε ξανά το ρεύμα μεσ’ στην κοίτη την παλιά του
Κι άφρισε άγρια ο Μπουζέντο με τα μαύρα τα νερά του.
Κι έψαλλε χορός απ’ άντρες: «Ήρωα τρανέ, κοιμήσου.
Απληστία των Ρωμαίων δεν θ’ αγγίξει το κορμί σου!»
Έτσι έψαλλαν. Και οι ύμνοι στο στρατόπεδο των Γότθων
αντηχούσαν δυνατά.
Κύλησέ τους, ω Μπουζέντο, φέρε τους με τα νερά σου
εις τα πέλαγα μακριά!
Bλέπε επίσης / Siehe auch:
Η Θεσσαλονίκη και ο Άγιος Δημήτριος
Από την Ιστορία στους θρύλους
(ιδιωτική συλλογή ©dbenekos)
Σύγχρονη φορητή εικόνα του Αγίου Δημητρίου
Οκτώβριος μήνας. Είναι ο μήνας προετοιμασίας για τις τελευταίες γεωργικές εργασίες στην Ελλάδα, αλλά και η εποχή προετοιμασίας για τον επερχόμενο χειμώνα. Στη λαϊκή διάσταση της ελληνικής γλώσσας, ο Οκτώβριος (Οκτώβρης) μετονομάστηκε σε «Αϊ Δημήτρης» και τούτο γιατί στις 26 του μήνα δεσπόζει μεγάλη γιορτή της ανατολικής Χριστιανοσύνης, η γιορτή του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου.
Ας δούμε από κοντά αυτά τα δύο ονόματα, που το ένα θυμίζει υποχρεωτικά και το άλλο. Ας ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία και στις λαϊκές παραδόσεις και τους θρύλους που σχετίζονται με αυτό το δίδυμο μέσα από τους αιώνες. Πάντως, για να διευκρινίσουμε, οι θρύλοι που δημιουργήθηκαν γύρω από πρόσωπα ή και καταγράφηκαν εμπεριέχουν, εκτός από τον λαϊκό μανδύα των αφηγήσεων, χωρίς αμφιβολία και τον πραγματικό ιστορικό πυρήνα των γεγονότων.
Ο Δημήτριος ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας και αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, αλλά και πιστός χριστιανός, γεγονός που δεν απέκρυπτε. Με τους διωγμούς του αυτοκράτορα Μαξιμιανού εναντίον των χριστιανών φυλακίστηκε. Όταν το 303 μ.Χ. τελούνταν αγώνες στο στάδιο της Θεσσαλονίκης, ένας γιγαντόσωμος ειδωλολάτρης, ονόματι Λυαίος, προκαλούσε τους χριστιανούς σε μονομαχία μέχρι θανάτου. Ένας νεαρός χριστιανός, ο Νέστορας, ζήτησε τη βοήθεια του Δημητρίου στη φυλακή και παίρνοντας θάρρος και την ευλογία του φόνευσε τον γίγαντα. Ο αυτοκράτορας, που ήταν παρών, διέταξε την εκτέλεση και του Νέστορα και του Δημητρίου. Στον χώρο της ταφής του χτίστηκε μετέπειτα μεγαλοπρεπής Ναός και η μνήμη του τιμάται από την Εκκλησία στις 26 Οκτωβρίου. Αυτά εν ολίγοις για το ιστορικό γεγονός.
Οι παραδόσεις για τα πάμπολλα θαύματα που γίνονταν στον ναό του καθώς και η διαρκής ανάβλυση από τον τάφο του θείου μύρου, που του έδωσαν την επωνυμία «ο μυροβλύτης», τον κατέστησαν μαζί με τον Άγιο Γεώργιο, έναν από τους πιο δημοφιλείς Αγίους του χριστιανικού κόσμου της Ανατολής.
Η φήμη του Αγίου Δημητρίου είχε ξαπλωθεί σε όλη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, σε Ανατολή και Δύση, για τούτο πλήθη πιστών ζητούσαν διαρκώς τη θαυματουργή επέμβασή του για θεραπεία κάποιας ασθένειας. Σε περιόδους, μάλιστα, επιδρομών εχθρών και βάρβαρων φύλων, ήταν πλατιά διαδομένη η πίστη πως ο Άγιος Δημήτριος παρέμβαινε αυτοπροσώπως, σώζοντας την πόλη της Θεσσαλονίκης, (την πόλη του), εμφανιζόμενος πότε ως απλός στρατιώτης τρέποντας αυτούς σε φυγή, πότε έφιππος οδηγώντας μυριάδες στρατού και άλλοτε βυθίζοντας τον εχθρικό στόλο. Είναι πλέον «ο μέγας και υπερένδοξος προστάτης» της Θεσσαλονίκης, είναι ο πολιούχος της νύμφης του Θερμαϊκού, ο προστάτης Άγιος της πρωτεύουσας της Μακεδονίας.
Η εμφάνιση του θεϊκού προστάτη των πόλεων έχει βαθιές ρίζες στον ελληνικό κόσμο. Είναι μια πίστη που περνά μέσα από τους αιώνες και φανερώνει τη μεταφυσική σχέση του ανθρώπου με το υπερφυσικό, ιδία σε περιπτώσεις κινδύνου. Πριν προχωρήσουμε σε μια μικρή απαρίθμηση της θείας επεμβάσεως του Αγίου Δημητρίου αναφέρω μια όμοια περίπτωση που θρυλείται ότι συνέβη στην ακόμη ειδωλολατρική Αθήνα προς τα τέλη του τετάρτου μ.Χ. αιώνα. Και εκεί Έλληνες ζούσαν.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Ζώσιμο, το 395 μ.Χ. οι Γότθοι έλυσαν την πολιορκία της Αθήνας και αποχώρησαν χωρίς καταστροφές επειδή ο αρχηγός τους Αλάριχος τρομοκρατήθηκε βλέποντας τον Αχιλλέα να στέκεται πάνοπλος και οργισμένος πάνω στα τείχη, όπως ακριβώς τον είχε περιγράψει ο Όμηρος στον τρωικό πόλεμο και την πρόμαχο θεά Αθηνά, την προστάτιδα της Αθήνας, να περιέρχεται στις επάλξεις φορώντας την βαριά πολεμική της στολή και έτοιμη να αποκρούσει τους επιτιθέμενους.
Ας επιστρέψουμε στον Άγιο Δημήτριο για να γνωρίσουμε μαζί με τα ιστορικά γεγονότα και τους θρύλους που δημιουργήθηκαν παράλληλα και σε σχέση με αυτά.
Το 565 μ.Χ. στέφθηκε αυτοκράτορας ο Ιουστίνος Β΄, ανεψιός του περίφημου Ιουστινιανού. Σε λίγο εμφανίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη οι Άβαροι, άγριος και πολεμικός λαός με τις χαρακτηριστικές μακριές πλεξίδες, ζητώντας δώρα για να μην καταστρέφουν χωριά και επαρχίες της Αυτοκρατορίας. Ο Ιουστίνος όχι μόνο δεν τους έδωσε «δώρα σε χρυσό», αλλά τους απείλησε ότι θα κόψει και τις κοτσίδες και τα κεφάλια τους. Αυτό υπήρξε αφορμή πολέμου και οι Άβαροι άρχισαν φοβερές επιδρομές στα εδάφη της Αυτοκρατορίας και πολιόρκησαν την Θεσσαλονίκη. Ο Άγιος Δημήτριος, λέγεται, εθεάθη πάνω στις επάλξεις ως στρατιώτης φονεύοντας τον πρώτο βάρβαρο που ανέβηκε στα τείχη. Κατά την επόμενη πολιορκία της πόλης από τους Αβάρους και Σλάβους, οι βάρβαροι ετράπησαν σε φυγή ολονυχτίς επειδή πριν ακόμα ξημερώσει είδαν τον Άγιο Δημήτριο να αστράφτει καβάλα σε άσπρο άλογο οδηγώντας μυριάδες στρατού («προ του αύγους είδον μυριάδας στρατού και καθηγούμενον τούτου άνδρα πυρράκτην και λαμπρόν ίππω λευκώ εφεζόμενον»).
Μεγάλη ήταν η πίστη πως ο Δημήτριος βοηθάει στους πολέμους κατά των βαρβάρων, για τούτο ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β΄ φτάνοντας στη Θεσσαλονίκη, το 695, δώρισε μια αλυκή στον Ναό του Αγίου Δημητρίου, επειδή τον βρήκε «συμμαχήσαντα» στους νικηφόρους πολέμους κατά των Βουλγάρων και Σλάβων.
Σε άλλη πολιορκία, από ξηρά και θάλασσα, πάρα πολλοί άνθρωποι είδαν τον Δημήτριο με λευκή χλαμύδα να διατρέχει τα τείχη κραδαίνοντας την αήττητο λόγχη και μετά να περπατάει πάνω στη θάλασσα σαν να ήταν στεριά, διασκορπίζοντας και βυθίζοντας τα εκατοντάδες βαρβαρικά πλοιάρια, που ήταν στο λιμάνι. Κατόπιν τούτου οι βάρβαροι ετράπησαν σε άτακτο φυγή. Εδώ, μάλιστα, και οι αιχμάλωτοι βάρβαροι έλεγαν «είδομεν άνδρα ξανθόν και λαμπρόν, ο οποίος εκάθητο επί λευκού ίππου και εφόρει ιμάτιον λευκόν». Και κατά την παράδοση, αφού ο Άγιος έσωζε την πόλη του, επέστρεφε πάλι στον ναό του και το πρόσωπό του από τη χαρά ακτινοβολούσε σαν τον ήλιο.
Αιώνες αργότερα, το 1040 μ.Χ. οι Βούλγαροι ενώ πολιορκούν τη Θεσσαλονίκη, ξαφνικά εγκαταλείπουν τα πάντα και τρέπονται σε άτακτο φυγή, χωρίς καν να αμυνθούν, επειδή εμφανίστηκε ο Άγιος Δημήτριος να προηγείται του βυζαντινού στρατού και να τους καταδιώκει.
Και πάλι, αιώνες αργότερα, η τύχη θέλει ο ελληνικός στρατός να ελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη από τον οθωμανικό ζυγό στις 26 Οκτωβρίου 1912, ημέρα που τιμάται ο πολιούχος της, ο Άγιος Δημήτριος.
Εδώ σημειώνουμε, πως κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου Δημητρίου, λάβαινε χώρα στη Θεσσαλονίκη διεθνής εμποροπανήγυρη, «Τα Δημήτρια», η οποία ήταν τόσο λαμπρή, ώστε έρχονταν έμποροι και επισκέπτες από όλες τις πόλεις της Αυτοκρατορίας, επίσης πολλοί Ιταλοί, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Γάλλοι, Σλάβοι, Κέλτες καθώς και έμποροι άλλων λαών που κατοικούσαν πέρα από τις Άλπεις. Πολλοί, μάλιστα, επισκέπτες και άρχοντες έρχονταν ειδικά να προσκυνήσουν το λείψανο του Δημητρίου, να ζητήσουν θεραπεία κάποιας ασθένειας ή τη βοήθειά του για πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον εχθρών και βαρβάρων (δεν ξεχνούμε πως ο Δημήτριος είναι ένας από τους μεγάλους στρατιωτικούς Αγίους του Χριστιανισμού).
Προς τιμή του έχουν κτιστεί ωραιότατοι ναοί σε όλους τους ορθόδοξους λαούς και το όνομά του φέρουν χιλιάδες χριστιανών και εκατοντάδες χωριών και κωμοπόλεων. Είναι πράγματι μεγαλομάρτυρας, αθλοφόρος και τροπαιούχος.
βλέπε επίσης εφημερίδα: http://www.trigono.info/?p=4834
14 Σεπτεμβρίου. Παράδοση και Ιστορία
Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας με τον οποίο, κατά παράδοση και λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών, αρχίζει το «γεωργικό» έτος, μια σειρά δηλαδή αγροτικών εργασιών προετοιμασίας για την καλλιέργεια της γης. Αυτός ο μήνας δεν χαρακτηρίζεται για την πληθώρα των εορτών. Μόνο μία μεγάλη δεσποτική εορτή επισκιάζει όλες τις άλλες μικρογιορτές. Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Ας ρίξουμε μια ματιά στα ιστορικά γεγονότα, που συνδέονται με αυτή τη μεγάλη φθινοπωρινή γιορτή.
Βρισκόμαστε στο έτος 326 στην Ιερουσαλήμ. Η αγία Ελένη, μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, που βρισκόταν εκεί, προέβη σε ανασκαφές, οι οποίες οδήγησαν στην εύρεση του Τιμίου Σταυρού, του σταυρού δηλαδή που σταυρώθηκε ο Χριστός. Τεμάχιό του έστειλε στην Κωνσταντινούπολη και το υπόλοιπο τοποθέτησε στον Ναό της Αναστάσεως, που έκτισε πάνω από τον ευρεθέντα τάφο του Χριστού. Το γεγονός αυτό της τοποθέτησης (Υψώσεως) εορτάζεται από την Εκκλησία (ορθόδοξη και καθολική) στις 14 Σεπτεμβρίου και είναι μία βασική δεσποτική (ακίνητη) εορτή του ετήσιου εορταστικού ημερολογιακού κύκλου. Γύρω από την εύρεση του Τίμιου Σταυρού δημιουργήθηκε μια σειρά παραδόσεων, εκ των οποίων μία λέει πως υποδείχτηκε η θέση Του από φυτρωμένο βασιλικό και άλλη πως αναστήθηκε μια ευσεβής γυναίκα, όταν την τοποθέτησαν πάνω σ΄ αυτόν…
Την ίδια ημέρα εορτάζεται και άλλο ένα γεγονός που έχει σχέση με τον Τίμιο Σταυρό και έλαβε χώρα αιώνες αργότερα. Πρόκειται για τους νικηφόρους πολέμους που διεξήγαγε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ηράκλειος εναντίον των Περσών, από το 621 μέχρι το 629. Θα σταθούμε σ΄ αυτό το σημείο για να δούμε τα γεγονότα από κοντά.
Ο Ηράκλειος, την εποχή της ανόδου του στον θρόνο (610), βρήκε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία σε εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση. Οι Πέρσες απειλούσαν από την Ανατολή, οι Σλάβοι και οι Άβαροι από τον Βορά, ενώ στο εσωτερικό της χώρας επικρατούσε τέλεια αναρχία, με διαλυμένη κυριολεκτικά την οικονομία και άδεια τα ταμεία του κράτους.
Οι Πέρσες, εκμεταλλευόμενοι αυτή την κατάσταση, από το 611 μέχρι το 614 κατάλαβαν με πολεμικές επιχειρήσεις διαδοχικά τη βυζαντινή επαρχία της Συρίας, τις μεγάλες πόλεις Αντιόχεια και Δαμασκό και στη συνέχεια πολιόρκησαν την Ιερουσαλήμ, την οποία κυρίευσαν. Όπως αναφέρεται «οι σατανικοί εχθροί μπήκαν στην πόλη με μια μανία που έμοιαζε με την λύσσα εξαγριωμένων θηρίων ή ερεθισμένων δράκων». Λεηλάτησαν την πόλη, κατέστρεψαν και πυρπόλησαν τους χριστιανικούς ναούς και τους γύμνωσαν από τα κειμήλια. Πολλοί θησαυροί της Ιερουσαλήμ μεταφέρθηκαν στην Περσία και ένα από τα πολυτιμότερα λατρευτικά λείψανα της Χριστιανοσύνης, ο Τίμιος Σταυρός, μεταφέρθηκε στην πρωτεύουσά τους την Κτησιφώνα (κοντά στη Βαγδάτη).
Το τελευταίο πλήγωσε βαθιά το θρησκευτικό συναίσθημα των Χριστιανών και άρχισε να καλλιεργείται μέσα τους κάτι, μια ιδέα σταυροφορίας, που κορυφώθηκε λίγα χρόνια αργότερα με την εκστρατεία του Ηρακλείου εναντίον των Περσών.
Ο αυτοκράτορας για να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις σε χρήματα, κατέφυγε στους θησαυρούς των εκκλησιών και έτσι έκοψε μεγάλο αριθμό χρυσών και ασημένιων νομισμάτων, γεγονός που του έδωσε τη δυνατότητα της στρατολόγησης και εκπαίδευσης ικανού και αξιόμαχου στρατού.
Ο Ηράκλειος, μόλις προετοίμασε καλά το εκστρατευτικό σώμα, εισβάλλει στο εσωτερικό της Περσίας και μετά από μια σειρά σκληρών μαχών, κατατρόπωσε και διέλυσε κυριολεκτικά τους Πέρσες. Υποχρέωσε τον βασιλιά τους να συνθηκολογήσει, να υπογράψει διαρκή ειρήνη και να επιστρέψει στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία τα εδάφη της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, καθώς και τον Τίμιο Σταυρό. Μετά ο Ηράκλειος με τον στρατό του επέστρεψε θριαμβευτής το 629 στην Κωνσταντινούπολη, όπου τους υποδέχτηκαν με φρενήρεις εκδηλώσεις χαράς οι κάτοικοι της πόλης.
Την επόμενη χρονιά, το 630, ο Ηράκλειος μετέβη στην Ιερουσαλήμ, όπου ο ίδιος βαστάζοντας τον Τίμιο Σταυρό στους ώμους του, ανυπόδητος και απλά ντυμένος τον έστησε (ανύψωσε) στην παλιά του θέση στο Ναό της Αναστάσεως σε μεγαλοπρεπή τελετή, γεγονός που έγινε δεκτό με πανηγυρισμούς χαράς και αγαλλίασης από όλον τον χριστιανικό κόσμο, σε Ανατολή και Δύση. Ο πάπας της Ρώμης, μάλιστα, διέταξε να τελεσθούν σε όλη την Ιταλία μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις. Ακόμη και ο βασιλιάς των Ινδιών, γράφει ο ιστορικός Θεοφάνης, έστειλε στον Ηράκλειο τα συγχαρητήριά του μαζί με μια μεγάλη ποσότητα πολύτιμων λίθων («…συγχαρίκεια τω Ηρακλείω μαργαρίτας και λίθους τιμίους ικανούς».
Αυτά, λοιπόν, τα δύο γεγονότα που απέχουν μεταξύ τους τρεις αιώνες, αλλά σχετίζονται με το ίδιο αντικείμενο, τον Τίμιο Σταυρό, εορτάζουμε κάθε χρονιά στις 14 Σεπτεμβρίου. Ας γνωρίζουμε και λίγο την Ιστορία μας!
Και σήμερα; Η πιο γνωστή ενασχόληση τον μήνα Σεπτέμβριο είναι ο τρύγος. Οι «γιορτές του κρασιού» είναι σήμερα από τις πιο διαφημισμένες τουριστικές ατραξιόν των αμπελουργικών περιοχών, Ελλάδας και Κύπρου, που προσελκύουν δεκάδες χιλιάδες επισκεπτών, οι οποίοι γεύονται τα μεθυστικά δώρα του Διονύσου!
Βλέπε επίσης εφημερίδα www.trigono.info
Neue Ausgabe, September 2017
- Die neue, zweisprachige (Deutsch-Griechisch) und gänzlich erweiterte Auflage über den legendären Konsul Helmut Scheffel aus Hirschfelde-Zittau in Sachsen.
Helmut Scheffel. Ein Konsul mit Zivilcourage.
Zwischen Pflicht und Moral
Volos 2017
(Großformat, 510 Seiten, viele Fotos)
Helmut Scheffels Hauptaktionen haben während der ganzen 
Dauer des zweiten Weltkriegs stattgefunden mit rettender Wirkung im Leben der griechischen und jüdischen Bewohner von Volos und Thessalien. Mit mutigen und waghalsigen Interventionen gelang es ihm, viele Repressalien der italienischen und deutschen Besatzungsmächte (1941-1944) gegen die Griechen zu vereiteln. Scheffel stellte als Basis für seine Entscheidungen die Moral oben an.
Die verschiedenen Ereignisse könnten zweifellos den Hauptkern für die Inszenierung von packenden Antikriegs- bzw. Kriegsszenen von Kinofilmen bilden. Sein Leben beinhaltet all jenen Stoff, aus dem Romane entstehen und kinematografische Streifen gedreht werden.
***
Νέα έκδοση, Σεπτέμβριος 2017
- Η δεύτερη, δίγλωσση (Ελληνικά-Γερμανικά) βελτιωμένη και επικαιροποιημένη έκδοση του βιβλίου για τον θρυλικό πρόξενο Έλμουτ Σέφελ από το Χίρσφελντε-Τσίτταου της Σαξονίας
Έλμουτ Σέφελ. Ένας πρόξενος με ψυχικό σθένος.
Μεταξύ καθήκοντος και ηθικής
Βόλος 2017
(μεγάλο μέγεθος, 510 σελίδες, πολλές φωτογραφίες)
Η κύ
ρια δράση του Έλμουτ Σέφελ έλαβε χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, επηρεάζοντας σωτήρια τη ζωή των Ελλήνων και των Εβραίων κατοίκων της πόλης του Βόλου και γενικότερα της Θεσσαλίας. Με θαρραλέες και ριψοκίνδυνες παρεμβάσεις πετύχαινε να ματαιώνει αντίποινα των ιταλικών και γερμανικών δυνάμεων Κατοχής (1941-1944) σε βάρος των Ελλήνων, θέτοντας υπεράνω όλων τον ηθικό κώδικα.
Τα ποικίλα περιστατικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα για να σκηνοθετηθούν συναρπαστικές σκηνές σε (αντι)πολεμικές κινηματογραφικές ταινίες. Πάντως, η ζωή του εμπεριέχει όλη εκείνη την ύλη από την οποία γεννιούνται μυθιστορήματα και γυρίζονται κινηματογραφικά έργα.
παραγγελίες στο Gikas Verlag
ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
Β. Κινητές εορτές του Φεβρουαρίου (2017)
Αφού στο πρώτο μέρος της λαογραφικής μας περιήγησης αναφερθήκαμε στις σταθερές εορτές του Φεβρουαρίου, τώρα θα μιλήσουμε για εκείνες τις κινητές εορτές που βρήκαν αυτή τη χρονιά (2017) την εορταστική θέση τους στις ημέρες αυτού του μήνα.
5. Φεβρουαρίου. Για φέτος «άνοιξε το τριώδιο» με την Κυριακή, που καλείται κοινώς «του Τελώνη και του Φαρισαίου» και θα τελειώσει το Μεγάλο Σάββατο, στις 15. Απριλίου. Μέσα σ’ αυτή την περίοδο περιλαμβάνεται και η Μεγάλη Τεσσαρακοστή (Σαρακοστή) καθώς και η Μεγάλη Εβδομάδα. Έτσι, μόλις «ανοίγει το Τριώδιο», αρχίζει και η αντίστροφη μέτρηση, η χρονική προσδοκία για το Πάσχα.
16. Φεβρουαρίου. Την Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας, αφότου ανοίγει το Τριώδιο στην Ελλάδα υπάρχει το έθιμο της «Τσικνοπέμπτης», κατά την οποία στα σπίτια, στα κέντρα διασκέδασης και στις ταβέρνες καταναλώνεται κρέας, κυρίως ψημένο στα κάρβουνα. Από τους καπνούς και την τσίκνα που βγάζει, πήρε το όνομα και η Πέμπτη. Για τούτο εκείνες τις ημέρες ακούγονται εκφράσεις, όπως «πού θα τσικνίσετε;» ή «θα τσικνίσουμε στην τάδε ταβέρνα!».
Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Σύμφωνα με τον αείμνηστο λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης», μιας και είμαστε κοντά στην άνοιξη.
Ανάλογη γιορτή υπάρχει και στη Γερμανία, που ονομάζεται Schmοtziger Donnerstag (= Λιπαρή Πέμπτη, Schmotz / Schmutz σημαίνει στην αλαμαννική διάλεκτο λίπος, λιπαρός, ενώ σε άλλες περιοχές της Γερμανίας ονομάζεται Weiberfastnacht) που, εκτός από το λιπαρό φαγοπότι συνδυάζεται και με καρναβαλικές εκδηλώσεις. Φέτος αυτή η ανάλογη γιορτή με την ελληνική Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται στη Γερμανία την επόμενη Πέμπτη, δηλαδή στις 23. Φεβρουαρίου.
18. Φεβρουαρίου. Αυτό το Σάββατο είναι τον πρώτο Ψυχοσάββατο, το δεύτερο είναι προ της Πεντηκοστής, όπως τα θέσπισε από ενωρίς η Εκκλησία υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των κεκοιμημένων. Η ζωή και ο θάνατος αποτελούν μια φυσιολογική ενότητα. Οι δοξασίες για τον θάνατο στην Ελλάδα στηρίζονται τόσο στην αρχαία ελληνική όσο και στη χριστιανική λαϊκή παράδοση. Η ανάμνηση της επίγειας ζωής πιστεύεται πως ανακουφίζει τους νεκρούς και για τούτο οι ζωντανοί μεσολαβούν και τα Ψυχοσάββατα παρακαλούν τον Θεό για άφεση των αμαρτιών των προσφιλών νεκρών τους. Τα Ψυχοσάββατα μοιράζονται φαγητά, κόλλυβα και συνηθίζεται η μετάβαση στα νεκροταφεία.
26. Φεβρουαρίου. Κυριακή της Αποκριάς και αρχή της Τεσσαρακοστής (Σαρακοστής). Σαρακοστή σημαίνει 40 ημέρες πριν από την Μεγάλη Εβδομάδα και συμπίπτει αριθμητικά με την αναφερόμενη στα Ευαγγέλια παραμονή και νηστεία του Χριστού στην έρημο, πριν αρχίσει τη διδασκαλία Του. Με τον καιρό η «Σαρακοστή» έχασε την αριθμητική σημασία της και σημαίνει απλά «νηστεία».
Στη λαογραφική της διάσταση η Σαρακοστή παριστάνεται σαν μια γυναίκα με εφτά πόδια, όσες δηλαδή είναι και οι εβδομάδες μέχρι το Πάσχα. Κατασκευάζεται συνήθως από χαρτόνι ή υφασμάτινη κούκλα. Την κρεμούν στο ταβάνι και κάθε εβδομάδα που περνάει της κόβουν και ένα πόδι.
Την Κυριακή της Τυρινής, γνωστή ως «Μεγάλη Αποκριά», κορυφώνονται οι εορταστικές εκδηλώσεις, η ευθυμία, οι οικογενειακές και συλλογικές διασκεδάσεις. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όταν νυχτώσει ανάβουν στις διάφορες γειτονιές φωτιές, που επισκέπτονται μασκαρεμένοι με τραγούδια και χορούς.
Πάντως, η χαρακτηριστικότερη εκδήλωση της Αποκριάς είναι η κατά τόπους ποικιλία των μεταμφιέσεων, καθώς και η ελευθεροστομία και τα αστεία, γιατί «το καλεί η μέρα». Στο ίδιο πλαίσιο ανήκουν και τα «άσεμνα» καρναβαλίστικα τραγούδια της αποκριάς που ακούγονται ή τα «δρώμενα» που τελούνται μόνο εκείνες τις μέρες και τα οποία η ίδια η κοινωνία θα απέρριπτε κάποια άλλη ώρα.
Τις τελευταίες δεκαετίες με επίδραση των φαντασμαγορικών καρναβαλίστικων εκδηλώσεων του εξωτερικού, με τους ξέφρενους χορούς και τα τραγούδια των εκατομμυρίων μεταμφιεσμένων άρχισε αυτή η οργανωμένη λαϊκή ψυχαγωγική εκτόνωση να βρίσκει μιμητές και σε πάμπολλες ελληνικές πόλεις, με πιο γνωστό και πιο διαφημισμένο το «πατρινό καρναβάλι».
27. Φεβρουαρίου. Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και λέγεται έτσι επειδή ο πιστός «καθαρίζει» πνευματικά και διατροφικά με την διακοπή τη βρώσης κρέατος και αντικατάστασής του με νηστίσιμα. Συνηθίζεται η έξοδος στην εξοχή, που δίνει ευκαιρία για διασκέδαση, οινοποσία και κατανάλωση ορεκτικών σαρακοστιανών μεζέδων. Ο υπαίθριος πανηγυρισμός της Καθαράς Δευτέρας ονομάζεται «τα κούλουμα», ενώ η ετυμολογία της λέξης παραμένει άγνωστη.
Παραδοσιακά η Καθαρά Δευτέρα αποτελεί επίσημη αργία σε όλη την Ελλάδα και εορτάζεται έντονα με διάφορα σε κάθε περιοχή έθιμα. Πάντως, συνηθίζεται να τρώγεται ένας άζυμος άρτος η λαγάνα, ταραμάς, τουρσί, θαλασσινά, διάφορα λαχανικά, ελιές, κρεμμύδια, χαλβάς και φασολάδα χωρίς λάδι. Αποκορύφωμα της εξόδου στην ύπαιθρο είναι και το πέταγμα του χαρταετού από μικρούς και μεγάλους.
Κλείνοντας την περιήγησή μας στις κινητές και ακίνητες εορτές του φετινού Φεβρουαρίου, δεν αγνοούμε το γεγονός πως πολλά από τα προαναφερθέντα έθιμα με τις συνοδευτικές εκδηλώσεις τους έχουν αρχίσει να απενεργοποιούνται ή ακόμη και να περνούν απαρατήρητα μέσα στους κόλπους της Ελληνικής Ομογένειας της Γερμανίας, επειδή έπαυσαν να έχουν τον αρχικό λειτουργικό χαρακτήρα στον ξένο πολιτισμικό κύκλο.
Τέλος, επισημαίνουμε πως σκοπός της συγκεντρωτικής αυτής αναφοράς είναι να παρουσιαστούν και πάλι επίκαιρα στο ελληνικό κοινό τα παραδοσιακά μας έθιμα. Πιστεύουμε πως η γνώση αυτών των εθίμων θα μας χαρίσει τη ζεστασιά της ελληνικής εορταστικής ατμόσφαιρας και θα μας τονώσει τη διάθεση για διατήρησή τους.
(Prof. Dr. Dimitrios Benekos)
ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017
Ο Φεβρουάριος είναι ένας μήνας με τις πιο λίγες θρησκευτικές εορτές, που ο ελληνικός λαός τις θεωρεί σημαντικές. Ειδικά φέτος, δίπλα από τις ακίνητες εορτές του ετήσιου ημερολογιακού εορταστικού κύκλου προστίθενται και ορισμένες κινητές εορτές, που εξαρτώνται από την εκάστοτε ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα.
Ας δούμε αυτές τις κινητές και ακίνητες γιορτές με τα πιο χαρακτηριστικά λαογραφικά δρώμενα, πράξεις που ο λαός εφάρμοζε με παραδοσιακή πίστη εδώ και αιώνες. Ας δούμε πως οι Έλληνες συνέδεσαν στην καθημερινή ζωή τους την γιορτή των Αγίων των ημερών του Φεβρουαρίου, αλλά και τις εορταστικές εκδηλώσεις της Αποκριάς και της Καθαράς Δευτέρας.
Α. Σταθερές εορτές του Φεβρουαρίου
1. Φεβρουαρίου: Γιορτάζει ο Άγιος Τρύφων (Τρύφωνας), που είναι ιδιαίτερα λαοφιλής στον αγροτικό κόσμο, επειδή θεωρείται προστάτης των αμπελουργών, που τότε αρχίζουν το κλάδεμα των κλημάτων. Γι‘ αυτό τον λόγο οι αμπελουργοί δεν εργάζονται την ημέρα της εορτής του και ραντίζουν τα αμπέλια τους με τον αγιασμό που τελείται στους ναούς. Εδώ μνημονεύουμε πως στο Μικρό Ευχολόγιο υπάρχει και η «ευχή του Αγίου Τρύφωνος εις άμπελον», όπου εξορκίζονται όλα τα «θηρία», δηλαδή τα ζιζάνια και oι ασθένειες που προσβάλουν τα αμπέλια. Στην εικονογραφία οι αγιογράφοι παρουσιάζουν τον Άγιο να κρατά κλαδευτήρι, κλωνάρι κλήματος ή και τσαμπί από σταφύλια.
2. Φεβρουαρίου: Εορτάζεται η Υπαπαντή του Χριστού. Ετυμολογικά η ημέρα της Υπαπαντής σημαίνει προϋπάντηση. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά εξιστορείται το γεγονός της αφιέρωσης του Ιησού στον Θεό, σαράντα ημέρες μετά τη γέννηση Του και την υποδοχή Του από τον ιερέα Συμεών. Την ημέρα αυτή στην Κρήτη δεν εργάζονται οι μυλωνάδες και οι αγρότες την τιμούν για να μην πέσει χαλάζι. Γνωστή, άλλωστε, είναι και η μετεωρολογική λαϊκή εμπειρική παρατήρηση, πως «καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας».
3. Φεβρουαρίου: Τιμάται ο Άγιος Συμεών (ο Άι Συμιός), που υποδέχτηκε το βρέφος Ιησού στον Ναό κατά τον Σαραντισμό-Υπαπαντή Του. Σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, που στηρίζεται στην ηχητική παρετυμολογία του ονόματός του,Συμεών / σημειώνω, αυτήν την ημέρα, οι έγκυες γυναίκες απαγορευόταν να εργάζονται και αποφεύγαν να χρησιμοποιούν μαχαίρια, ψαλίδια και άλλα αιχμηρά εργαλεία, για να μη έρθει στον κόσμο «σημαδεμένο» το παιδί τους.
4. Φεβρουαρίου: Γιορτάζει ο Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, του οποίου το όνομα ταυτίζεται και αυτό παρετυμολογικά με το σίδερο και για τούτο τον παρακαλούν να «σιδερώνει» τα παιδιά, να τα κάνει δηλαδή γερά σαν σίδερο.
10. Φεβρουαρίου: Τιμάται ο Άγιος Χαράλαμπος (Χαραλάμπης), ο προστάτης των ανθρώπων από τις λοιμώδεις ασθένειες και ιδίως από την πανώλη (πανούκλα). Γι’ αυτό και οι αγιογράφοι απεικονίζουν τον Άγιο Χαράλαμπο, είτε να ποδοπατάει την πανούκλα, που παριστάνεται με μορφή μιας αποκρουστικής γυναίκας, που βγάζει καπνούς από το στόμα της, είτε να κρατάει από τα μαλλιά ένα μαύρο δαίμονα. Επίσης, ο Άγιος Χαράλαμπος θεωρείται πως προστάτευε τα βόδια αλλά και όλα τα ζώα.
11. Φεβρουαρίου: Εορτάζει ο Άγιος Βλάσιος, ιατρός στο επάγγελμα, που προσέφερε φιλανθρωπικά τις υπηρεσίες του δωρεάν. Ο Άγιος Βλάσιος (Sankt Blasius) θεωρείται από τους Χριστιανούς όλων των δογμάτων ως θεραπευτής των νοσημάτων του λαιμού και του λάρυγγα, αλλά και των ασθενειών των ζώων. Επίσης, ήταν προστάτης των ανθρώπων από τις επιθέσεις των λύκων, της αρκούδας και των τσακαλιών, επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, ζούσε σε μια σπηλιά ανάμεσα σε άγρια ζώα που τα εξημέρωνε. Υπενθυμίζουμε, εδώ, και την γερμανική λαϊκή εμπειρική μετεωρολογική παρατήρηση „Sankt Blasius ist auf Trab, stößt der Winter die Hörner ab“.
13. Φεβρουαρίου: Γιορτάζει ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα, μαθητές του Αποστόλου Παύλου, προστάτες της οικογένειας και των σκηνοποιών. Για το ιστορικό αναφέρουμε, εδώ, πως ο Ακύλας και η Πρισκίλλα προτάθηκαν να υποκαταστήσουν στην Ελλάδα την εορτή του Αγίου Βαλεντίνου, χωρίς επιτυχία.
14. Φεβρουαρίου: Γιορτάζει ο Βαλεντίνος, ένας άγιος της Καθολικής Εκκλησίας, ο κατεξοχήν προστάτης των ερωτευμένων. Η νεοεισαχθείσα νεοεθιμική εορτή του αγίου Βαλεντίνου άρχισε τις τελευταίες δεκαετίες να «λατρεύεται» και στην Ελλάδα, στην ανεπίσημη διάσταση της λαϊκής πίστης, έξω από τον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η λαογραφική διάσταση που πήρε σε παγκόσμια κλίμακα η λατρεία αυτού του αγίου-προστάτη των ερωτευμένων στηρίζεται κυρίως στην ευρεία διαφημιστική εκστρατεία των ανθωπωλών, της βιομηχανίας ζαχαροειδών και γλυκισμάτων και στην πετυχημένη σύμπλεξη του εμπορίου με τη λαϊκή θρησκευτικότητα με τα ευχάριστα εορταστικά συνοδευτικά έθιμα. Ο λαός, πάντως, πίστευε ότι θεράπευε την επιληψία, πράγμα που εκμεταλλεύονται και οι μεσαιωνικοί αγιογράφοι στις απεικονίσεις του σε εικόνες ή στα έγχρωμα βιτρό των εκκλησιών.
Στη συνέχεια, μεσολαβεί μια μικρή περίοδος χωρίς ιδιαίτερες εορταστικές, θρησκευτικές ή άλλες εκδηλώσεις, μέχρι την πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς, που ανήκει στον κύκλο των κινητών εορτών του φετινού Φεβρουαρίου.
Επ’ αυτού θα αναφερθούμε στο δεύτερο μέρος, που ακολουθεί.
(Prof. Dr. Dimitrios Benekos)
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Δ΄ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ
ΣΤΟ ΖΓΚΟΡΖΕΛΕΤΣ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ
H αναθηματική στήλη με την τρίγλωσση επιγραφή (Foto © Wolfgang Geierhos, Görlitz)
Ποιος θυμάται γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου που σημάδεψαν την ιστορία κρατών ως και την προσωπική ιστορία των λαών τους; Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος ακούγεται πολύ μακριά, στο ακαθόριστο παρελθόν και σχεδόν δεν μας αφορά σε τίποτε. Και όμως, ακριβώς μετά από έναν αιώνα στο Ζγκο(ρ)ζέλετς, το πολωνικό τμήμα της άλλοτε ενιαίας γερμανικής πόλης της Σαξονίας Γκαίρλιτς, έγιναν την Παρασκευή 8.Ιουλίου 2016 τα αποκαλυπτήρια ενός πέτρινου οβελίσκου στο γνωστό κεντρικό πάρκο Παντερέφσκι, προς τιμήν των περίπου 6.500 ελλήνων στρατιωτών του Δ΄ Σώματος Στρατού, που παρέμειναν εκεί από το 1916 έως το 1919 ως «φιλοξενούμενοι της Αυτοκρατορικής Γερμανίας».
Στον τεσσάρων μέτρων υψηλό οβελίσκο αναγράφεται τρίγλωσσο αναμνηστικό κείμενο, Weiterlesen
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑ ΠΡΟΞΕΝΟΥ
ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ ΕΛΜΟΥΤ ΣΕΦΕΛ
(*7.8.1881 – †11.5.1964)
Ο τάφος με την προτομή του Έλμουτ Σέφελ στα Πευκάκια. (©benekos)
Πέρασαν 52 χρόνια από την ημέρα που ο Γερμανός πρόξενος στη Θεσσαλία με έδρα τον Βόλο, Έλμουτ Σέφελ, διάβηκε το κατώφλι της αιωνιότητας και από εκεί στην Ιστορία. Πέρασαν 52 χρόνια από τότε που οι καμπάνες της ορθόδοξης Μητρόπολης του Αγίου Νικολάου Βόλου ηχούσαν πένθιμα, στέλνοντας το ύστατο χαίρε στον Γερμανό ευαγγελικό Σέφελ.
Ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος στον οποίο ο Δήμος του Βόλου χάρισε το όνομα σε ένα δρόμο της πόλης, την «οδό Σέφελ» και όταν το μάτι μας αναπαύεται στον καταπράσινο με το μοναδικό πυκνό πευκόδασος λόφο «Πευκάκια», απέναντι από το λιμάνι του Βόλου, συνειρμικά συνδέουμε τα «Πευκάκια» με το όνομα του Σέφελ; Θυμούμαστε ακόμη τον άνθρωπο, που, σ’ όλη την περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και της Κατοχής, το όνομά του ήταν συνώνυμο με τον «σωτήρα», τον «ευεργέτη» και την «ελπίδα ζωής»;
Ας γυρίσουμε τον τροχό της Ιστορίας πίσω στο 1905. Στον Βόλο εγκαθίσταται ένας νεαρός από τη Σαξονία, ο Έλμουτ Σέφελ, με σκοπό να ασχοληθεί Weiterlesen
Το πασχαλινό έθιμο του λαγού-αβγοφόρου και εθιμικές εφαρμογές του
Prof. Dr. Dim. Benekos
Στον εορταστικό κύκλο του καθολικού Πάσχα, το οποίο φέτος γιορτάστηκε ένα μήνα πιο νωρίς από το ορθόδοξο, είναι ενσωματωμένα πολλά συνοδευτικά λαϊκά έθιμα, τα οποία προσδίδουν από παλιά το ξεχωριστό εκείνο χρώμα που χαρακτηρίζει τις ημέρες της Μ. Εβδομάδας και ιδιαίτερα του Πάσχα.
Το κατεξοχήν γερμανικό πασχαλινό εθιμικό σύμβολο είναι ο «λαγός-ωοφόρος», ο Όστερχαζε, ο οποίος κουβαλάει στους ώμους του ένα καλάθι με κόκκινα αβγά και, σύμφωνα με το έθιμο, τα κρύβει κάπου, έξω στην αυλή του σπιτιού, κάτω από έπιπλα και μέσα στα λουλούδια, ενώ τα παιδιά τα αναζητούν.
Οι πρώτες μαρτυρίες για την ένταξη του λαγού-αβγοφόρου στον γερμανικό πασχαλιάτικο εθιμικό κύκλο προέρχονται από την Αϊδελβέργη (Heidelberg) της Γερμανίας από το έτος 1678. Το έθιμο αγαπήθηκε αμέσως και διαδόθηκε σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα Weiterlesen
