ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΡΙΠΗ 1918-1919
Επιδημίες και πανδημίες μαστίζουν την ανθρωπότητα κατά περιόδους. Η „ισπανική γρίπη“ εδώ και ένα αιώνα σάρωσε τον πλανήτη με εκατομμύρια νεκρών σε όλες τις ηπείρους.
Iσπανική γρίπη
Η θανατηφόρος πανδημία του 20ού αιώνα
«Στας 16-Αυγούστου 1918 όλος ο κόσμος προσεβλήθη από την θανατηφόρο ισπανική γρίππη. Όλοι οι στρατιώται με υψηλόν πυρετό, είναι κρεβατωμένοι. Κανείς δεν υπάρχει που να μπορεί να βοηθήσει τους βαρειά αρρώστους. Καίγεται ο κόσμος από τον πυρετό και δεν βρέθηκε ούτε ένας γιατρός, ούτε ένας νοσοκόμος… Εδώ είναι όλοι λιάστρα…» γράφει στα «Απομνημονεύματα» ο δεκανέας του Ελληνικού στρατού Νικόλαος Μαργαριτούλης από τον Προφήτη Ηλία του Άνω Βόλου, που βρέθηκε με άλλους 7.000 στρατιώτες στο Γκαίρλιτς της τότε Γερμανικής Αυτοκρατορίας, περιγράφοντας παραστατικά την επέλαση της «ισπανικής γρίπης».
Βρισκόμαστε στο έτος 1918. Ο Πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, ο «Μεγάλος Πόλεμος» με τις εκατόμβες των νεκρών στα πεδία των μαχών σε Ανατολική και Δυτική Ευρώπη πλησιάζει προς το τέλος του και από το πουθενά εμφανίζεται ένας νέος, αόρατος και ακατανίκητος εχθρός, που αποδεκατίζει αδιακρίτως εχθρούς και φίλους, στρατιώτες και αμάχους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Δεν κάνει διακρίσεις. Στο κοφτερό δρεπάνι του είναι χαραγμένο το όνομα του θανάτου. Λέγεται «ισπανική γρίπη», μια φοβερή πανδημία γρίπης, η οποία από τον Μάιο του 1918 μέχρι τις αρχές του 1919 σάρωσε την ανθρωπότητα με τρία θανατηφόρα κύματα, με έξαρση των κρουσμάτων τον Οκτώβριο του 1918. Πριν εξαφανιστεί απότομα τους πρώτους μήνες του 1919, εξόντωσε σ’ όλον τον πλανήτη περισσότερους των 20 εκατομμυρίων ανθρώπους. Άλλες στατιστικές αναφέρουν τα 40-50 εκατομμύρια.
Στηριζόμενοι σε άρθρα και ανταποκρίσεις εφημερίδων της κεντρικής Ευρώπης θα δώσουμε εν συντομία μια εικόνα της έκρυθμης κατάστασης που προξένησε η ισπανική γρίπη στον κοινωνικό ιστό, ο οποίος έτσι και αλλιώς είχε υποστεί σοβαρότατα δημογραφικά πλήγματα από τα εκατομμύρια των νεκρών, τραυματιών και αναπήρων του πολέμου.
Τώρα ο τραγικός απολογισμός αυξάνεται από τον αόρατο εχθρό. Δεκάδες χιλιάδες τα θύματα της γρίπης, εκατοντάδες χιλιάδες οι ασθενείς με αποτέλεσμα να υπολειτουργούν δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία, ταχυδρομεία, τηλεγραφεία και συγκοινωνίες. Τα καταστήματα και τα θέατρα παράμεναν κλειστά, η παραγωγή των εργοστασίων περιορίστηκε σημαντικά, η αγροτική οικονομία μηδενίστηκε, ενώ οι «διακοπές γρίπης» ήταν μία ευρέως διαδομένη τακτική διακοπής των μαθημάτων, μόλις εμφανιζόταν το πρώτο κρούσμα γρίπης στον μαθητικό πληθυσμό ενός σχολείου.
Στην εφημερίδα της αυστριακής πόλης Ζάλτσμπουργκ «Ζάλτσμπουργκερ Βάχτ» (Salzburger Wacht) της 19ης Οκτωβρίου 1918 διαβάζουμε: «Ο ιός της γρίπης στη Γερμανία φαίνεται να εξαπλώνονται σε ολόκληρο το Ράιχ με ραγδαία αύξηση. Στο δουκάτο Κόμπουργκ-Γκότα η γρίπη έλαβε πλέον κακοήθη μορφή. Πολλοί οι θάνατοι … Στη Χαϊδελβέργη και στη γύρω περιοχή, η γρίπη εξαπλώθηκε ανησυχητικά. Τα ταχυδρομεία, οι σιδηρόδρομοι και οι ιδιωτικές εταιρείες επέβαλαν περιορισμούς … στην πόλη Σαρλότενμπουργκ όλα τα σχολεία έκλεισαν… „
Η βιεννέζικη εφημερίδα «Ντι Νόιε Τσάιτουγκ» (Die Neue Zeitung) της 22ας Οκτωβρίου 1918, περιγράφει την τραγικότητα εκείνων των ημερών στο άρθρο „Η Γρίπη“, γεγονός το οποίο θυμίζει περισσότερο τις σύγχρονες κινηματογραφικές ταινίες τρόμου παρά τη φοβερή πραγματικότητα που βίωνε η κοινωνία από τα θανατηφόρα πλήγματα της πανδημίας:
«Γκρατς, 21 Οκτωβρίου 1918. Την περασμένη εβδομάδα καταγράφονταν ημερησίως 28 έως 36 θανατηφόρα κρούσματα γρίπης. Τα γραφεία κηδειών δεν επαρκούν καθόλου στις απαιτήσεις και ελλείψει εργατικών χειρών είναι αδύνατη η εκσκαφή των αναγκαίων τάφων και για τούτο ζητήθηκε άμεσα η βοήθεια του στρατού. Οι γιατροί είναι υπερβολικά επιβαρυμένοι και οι ασθενείς πρέπει να περιμένουν ημέρες για ιατρική περίθαλψη. Τα νοσοκομεία είναι υπερπλήρη και στα φαρμακεία επικρατεί, ήδη, έλλειψη φαρμάκων…»
Το μακάβριο σκηνικό ολοκληρώνεται με εικόνες που η ανθρώπινη φαντασία δεν τολμά να συλλάβει. «Για τα πολλά θύματα της ισπανικής γρίπης στο Γκρατς μιλούν με ευκρίνεια οι μεγάλοι κατάλογοι των νεκρών και οι νεκροφόρες που κυλούν καθημερινά προς τα νεκροταφεία, μέχρι αργά τη νύχτα. Οι αίθουσες των νεκροταφείων είναι γεμάτες με φέρετρα και η οσμή των πτωμάτων απλώνεται παντού, επειδή τα πτώματα, συχνά, πρέπει να παραμένουν για αρκετό χρόνο στις αίθουσες των κοιμητηρίων, πριν μεταφερθούν και ενταφιασθούν…»
Χωρίς αμφιβολία, ο γνωστός γαλλο-ρουμάνος θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ιονέσκο, όταν τo 1970 έγραφε το έργο του «Τo παιχνίδι της σφαγής» (Jeux de massacre) είχε υπόψη του τα τραγικά αποτελέσματα της πανδημίας της ισπανικής γρίπης, μιας και ως 10ετής είχε ο ίδιος βιώσει τη ζοφερή ατμόσφαιρα του θανάτου που πλανιόταν πάνω από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο πλανήτη.
Ας αναλογιστούμε τώρα, τι μας θυμίζουν τα επόμενα μικρά αποσπάσματα από το έργο του; «Σας συγκέντρωσα για τελευταία φορά εδώ στην πλατεία της πόλης μας, για να σας ενημερώσω: Μας συμβαίνει κάτι εντελώς ανεξήγητο. Μας επιτέθηκε ένας λοιμός αγνώστων αιτιών. Οι γειτονικές μας πόλεις και χώρες έχουν κλείσει τα σύνορά τους. Στρατός έχει κυκλώσει την πόλη μας. Κάθε είσοδος και έξοδος απαγορεύεται. Μέχρι χτες ήμασταν ελεύθεροι, όμως από σήμερα είμαστε σε καραντίνα. Χρειαζόμαστε γερά χέρια για να σκάβουν τάφους… Οικόπεδα, ακάλυπτοι χώροι, αυλές, γήπεδα, όλα επιτάσσονται, γιατί τα νεκροταφεία γέμισαν… Χρειαζόμαστε γιατρούς, νεκροθάφτες, σαβανωτές και κάθε ειδικότητα, που είναι χρήσιμη γι’ αυτή την περίσταση… Απαγορεύονται οι συνεστιάσεις και όλα τα θεάματα. Τα καταστήματα, τα εστιατόρια και τα καφενεία θα λειτουργούν για λίγες ώρες, για να περιοριστεί η εξάπλωση ψευδών ειδήσεων. Και όπως σας είπα, αυτή είναι η τελευταία δημόσια συγκέντρωση. Ομάδες με περισσότερα των τριών ατόμων θα διαλύονται. Επίσης, απαγορεύεται να περιφέρεστε άσκοπα. Όλοι οι πολίτες επιβάλλεται να κυκλοφορούν ανά δύο, για να επιτηρεί ο ένας τον άλλο. Τώρα γυρίστε στα σπίτια σας και μείνετε εκεί. Θα βγαίνετε έξω μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης…»
Έναν αιώνα αργότερα, σήμερα, στις μέρες μας το σκηνικό μιας ανάλογης πανδημίας δεν άλλαξε. Είμαστε μόνο ιατρικά και φαρμακευτικά καλύτερα θωρακισμένοι από πριν και ελπίζουμε σε αποτελεσματική επέμβαση της ιατρικής επιστήμης.
[ Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΜΑΓΝΗΣΙΑ του Βόλου στις 11.12.2020. Βλέπε και τον σύνδεσμο: https://magnesianews.gr/volos/ispaniki-gripi-i-thanatiforos-pandimia-toy-20oy-aiona.html ]
